Zadośćuczynienie to rekompensata za szkodę niemajątkową, czyli krzywdę doznaną np. w wypadku komunikacyjnym czy w wyniku błędu lekarskiego. Zadośćuczynienie różni się od odszkodowania tym, że ma na celu wyrównanie krzywdy niemajątkowej, natomiast odszkodowania dochodzimy wówczas, gdy chcemy pokryć poniesione koszty lub utracony zarobek. Dochodzenie zadośćuczynienia bywa postępowaniem trudniejszym niż to, w którym dochodzimy odszkodowania, ponieważ nie można wycenić wartości życia i zdrowia ludzkiego. Zadośćuczynienie ma pełnić funkcję kompensacyjną i starać się wynagrodzić doznania cierpienia psychiczne i fizyczne. Kwota zadośćuczynienia ma stanowić ekonomicznie odczuwalną wartość i nie być symboliczna, jednak powinna utrzymana być w rozsądnych granicach odpowiadających przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa, ma stanowić odpowiednią sumę pieniędzy za doznaną krzywdę. Sądy posiadają pewną swobodę w przyznawaniu zadośćuczynienia biorąc pod uwagę konkretne okoliczności danego zdarzenia.
Kryteria przyznawania zadośćuczynienia
Przyznając zadośćuczynienie Sądy rozpatrują każdą sprawę indywidualnie, w odniesieniu do konkretnej osoby i nie biorą pod uwagę stopy życiowej osoby pokrzywdzonej. Najważniejszy jest zatem rozmiar doznanych cierpień fizycznych, ból, długotrwałość leczenia i inne dolegliwości oraz cierpienia psychiczne, czyli negatywne uczucia przeżywane w związku z doznanymi cierpieniami fizycznymi. Sąd rozstrzygając zwraca również uwagą na wiek poszkodowanego, skutki uszkodzenia ciała w zakresie ogólnej zdolności do normalnego funkcjonowania, utratę przez poszkodowanego perspektyw na przyszłość, intensywność i nieodwracalność następstw doznanej krzywdy (kalectwo, oszpecenie) i poczucie bezradności, związane m.in. z koniecznością korzystania z opieki osób trzecich, utratą zdolności zarobkowania czy możliwości rozwoju zawodowego i osobistego. Pod uwagę brana jest również postawa sprawcy, rodzaj wykonywanej pracy przez poszkodowanego i poczucie nieprzydatności społecznej. Procentowo określony uszczerbek służy tylko jako pomocniczy środek ustalania rozmiaru odpowiedniego zadośćuczynienia. Do tej pory sądy zasądzały raczej niewielkie kwoty zadośćuczynienia, ale w ostatnich latach ta tendencja zmienia się i można zaobserwować zasądzanie kwot coraz wyższych.
Jakie kwoty zasądzają polskie Sądy w sprawach o zadośćuczynienie? Poniżej prezentujemy przykłady kilku wyroków w postępowaniach, w których pokrzywdzony doznał obrażeń w wypadku komunikacyjnym.
Wyrok o sygn. akt I C 547/11 Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 28 listopada 2014 r. w sprawie wypadku komunikacyjnego – o zadośćuczynienie na podstawie art. 445 KC
Co się wydarzyło: wypadek komunikacyjny, w wyniku którego 21-letni powód – pasażer samochodu doznał wielu urazów, m.in. wstrząsu mózgu, krwiaka przymózgowia, ran głowy, niewydolności oddechowej, złamania kości skroniowej, deformacji twarzy, ran ręki i ogólnego potłuczenia ciała. Powód nie miał zapiętych pasów bezpieczeństwa. Powód, kierowca samochodu i inni uczestnicy wypadku byli wpływem alkoholu. Kierowca nie posiadał ubezpieczenia OC.
Skutki wypadku: tygodniowa nieprzytomność, ból, zaniki pamięci, zdezorientowanie, agresywne zachowanie, częściowa utrata węchu, zeszpecenie ciała, długotrwałe przyjmowanie leków przeciwbólowych i uspokajających, długotrwałe leczenie szpitalne i rehabilitacyjne, zły stan psychiczny, bezsenność, utrudnienia w wykonywaniu pracy. Ustalono uszczerbek na zdrowiu w wysokości 25 %.
Żądanie powoda: 100 tysięcy złotych wraz z odsetkami tytułem zadośćuczynienia oraz ustalenie odpowiedzialności pozwanego za skutki wypadku mogące powstać w przyszłości.
Stanowisko ubezpieczyciela: wypłata 10 tysięcy złotych tytułem zadośćuczynienia przy uwzględnieniu faktu, że powód w połowie przyczynił się do powstania skutków wypadku (brak zapiętych pasów oraz nietrzeźwość i wiedza o tym, iż kierowca również jest nietrzeźwy) oraz wypłata 1295,90 zł tytułem zwrotu kosztów leczenia, dojazdów, utraconych dochodów i zniszczonej odzieży.
Wyrok Sądu: 5 tysięcy zł tytułem zadośćuczynienia wraz z odsetkami (czyli: zadośćuczynienie w wysokości 30 tysięcy złotych pomniejszone o przyczynienie się powoda w 50 % do skutków wypadku wraz z uwzględnieniem wypłaconego już zadośćuczynienia w wysokości 10 tysięcy złotych).
Wyrok o sygn. akt I C 475/12 Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 26 lutego 2015 r. w sprawie wypadku komunikacyjnego – o zadośćuczynienie na podstawie art. 445 §1 KC
Co się wydarzyło: wypadek komunikacyjny – zderzenie czołowe aut spowodowane przez nietrzeźwego kierowcę, w wyniku którego 21-letni powód doznał poważnych obrażeń ciała, m.in. niewydolności oddechowej, urazu wielonarządowego, urazu czaszkowo-mózgowego, obrzęku mózgu, stłuczenia i zapalenia płuc, złamania kości krzyżowej, udowej, panewki stawu biodrowego, śródstopia, krwiaków miednicy i ran tłuczonych całego ciała. Powód miał zapięte pasy bezpieczeństwa, co początkowo kwestionował ubezpieczyciel.
Skutki wypadku: długotrwałe leczenie szpitalne i rehabilitacyjne, odleżyna, powód nadal utyka na nogę, leczenie neurologiczne, ortopedyczne, psychiatryczne i psychologiczne, ustalony znaczny, a następnie umiarkowany stopień niepełnosprawności, powód uznany za całkowicie niezdolnego do pracy, ciągły ból, problemy z pamięcią, nerwowość, niezbędna pomoc osób trzecich w codziennych czynnościach, problemy ze snem, myśli samobójcze, rezygnacja z planów zawodowych i życia towarzyskiego, niezdolność prowadzenia samochodu, ustalony trwały uszczerbek na zdrowiu w wysokości łącznej 63 %, rokowania dotyczące zdrowia fizycznego niepomyślne, a zdrowia psychicznego – niepewne.
Żądanie powoda: 266 tysięcy złotych wraz z odsetkami, zwrot kosztów procesu, ustalenie odpowiedzialności ubezpieczyciela za skutki wypadku mogące wystąpić w przyszłości.
Stanowisko ubezpieczyciela: wypłata 68 tysięcy tytułem zadośćuczynienia, zwrot kosztów procesu, renta na zwiększone potrzeby w wysokości 747 zł. Kwoty te zostały następnie zmniejszone o 50 % z powodu błędnego wniosku ubezpieczyciela, że powód przyczynił się w połowie do skutków wypadku, ponieważ nie miał zapiętych pasów, czyli wypłata 34 tysięcy zadośćuczynienia, zwrot połowy kosztów procesu oraz renta w wysokości 373 złotych.
Wyrok Sądu: 266 tysięcy złotych wraz z odsetkami, ustalenie odpowiedzialności ubezpieczyciela za skutki wypadku mogące wystąpić w przyszłości, zwrot kosztów procesu (czyli zadośćuczynienie w wysokości 300 tysięcy złotych pomniejszone o 34 tysiące wypłacone już przez ubezpieczyciela)
Wyrok o sygn. akt I C 1456/10 Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 18 grudnia 2014 r. w sprawie wypadku komunikacyjnego – o zadośćuczynienie na podstawie art. 445 KC
Co się wydarzyło: wypadek drogowy, w wyniku którego nastoletnia powódka doznała obrażeń ciała, przede wszystkim rozległego urazu twarzo-czaszkowego. Powódka nie miała zapiętych pasów bezpieczeństwa i była pod wpływem alkoholu. Kierowca – sprawca wypadku również był nietrzeźwy, o czym powódka wiedziała.
Skutki wypadku: ból, cierpienia psychiczne i fizyczne, blizny na twarzy, porażenie nerwu czołowego, zaburzenia drożności nosa, deformacja nosa i czoła, zaburzenia czucia po prawej stronie twarzy, zaburzenia węchu, niewielki zez w jednym oku, ustalony uszczerbek na zdrowiu w wysokości 43 %, płaczliwość, chwiejność emocjonalna, nadwrażliwość na bodźce zewnętrzne, zmniejszona pewność siebie, nerwowość, lęk, przez pierwsze miesiące niezbędna pomoc rodziny w najprostszych czynnościach życiowych, częste hospitalizacje, kilkukrotne operacje, niepewność co do swojego wyglądu i realizacji planów życiowych.
Żądanie powoda: 350 tysięcy złotych zadośćuczynienia, zwrot kosztów procesu, ustalenie odpowiedzialności ubezpieczyciela za skutki wypadku mogące wystąpić w przyszłości.
Stanowisko ubezpieczyciela: 100 tysięcy złotych, przy czym wypłacona została kwota 50 tysięcy złotych przy uwzględnieniu, że powódka w połowie przyczyniła się do powstania skutków wypadku.
Wyrok Sądu: 50 tysięcy złotych wraz z odsetkami (czyli: 200 tysięcy złotych pomniejszone o 50% z powodu przyczynienia się w połowie powódki do skutków wypadku i uwzględniając wypłacone już przez ubezpieczyciela 50 tysięcy złotych).
Wyrok o sygn. akt I C 865/11 Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 19 marca 2015 r. w sprawie wypadku komunikacyjnego – o zadośćuczynienie na podstawie art. 444 KC i 445 KC
Co się wydarzyło: wypadek komunikacyjny, w wyniku którego 43-letni powód doznał poważnych obrażeń ciała, m.in. urazu wielonarządowego, złamania kręgu szyjnego C5 i C6, stłuczenia płuca i głowy. Powód nie miał zapiętych pasów, ponieważ miał trudności z ich zapięciem, o nietrzeźwości kierowcy nie wiedział, ponieważ go nie znał.
Skutki wypadku: operacje, rehabilitacja, wielomiesięczny pobyt w szpitalu, odleżyny, martwica tkanek, zanik mięśni, liczne przykurcze, niedowład kończyn dolnych i jednej górnej, przystosowanie mieszkania do poruszania się na wózku inwalidzkim, rokowania niekorzystne, ustalono całkowitą niezdolność do pracy oraz znaczny stopień niepełnosprawności, utracenie bezpowrotnie sprawności fizycznej, konieczność stałego leczenia, powód już zawsze będzie potrzebował pomocy w wykonywaniu codziennych czynności życiowych, jest niezdolny do samodzielnej egzystencji, trwałe inwalidztwo, dieta, codzienna rehabilitacja, depresja, bezsenność, brak apetytu, powód ma dwoje małych dzieci, cała opieka nad rodziną spoczęła na żonie, która na skutek sytuacji zdrowotnej, w jakiej znalazł się mąż doznała urazu psychicznego i przebywa na zwolnieniu lekarskim.
Żądanie powoda: ustalenie odpowiedzialności strony pozwanej za następstwa wypadku mogące wystąpić w przyszłości, 955 tysięcy złotych zadośćuczynienia wraz z odsetkami, 7661,80 złotych comiesięcznej renty, 390 tysięcy złotych skapitalizowanej renty wraz z odsetkami, zwrot kosztów procesu, zwrot kosztów leczenia wysokości 70 tysięcy złotych wraz z odsetkami, 99 tysięcy złotych zwrotu kosztów wykonania prac przystosowawczych dom do potrzeb osoby niepełnosprawnej wraz z odsetkami.
Stanowisko ubezpieczyciela: wypłata 45 tysięcy, (przyznanie 90 tysięcy złotych, ale pomniejszenie ich o 50 % z powodu przyczynienia się powoda do skutków wypadku – brak zapiętych pasów oraz błędny wniosek, iż powód wiedział o nietrzeźwości kierowcy), zwrot połowy kosztów leczenia i przejazdów oraz połowy kosztów pobytu w szpitalu.
Wyrok Sądu: 600 tysięcy złotych zadośćuczynienia wraz z odsetkami, comiesięczna renta w wysokości 7661,80 złotych, zwrot kosztów procesu, ustalenie odpowiedzialności strony pozwanej za skutki wypadku mogące wystąpić w przyszłości, zwrot kosztów leczenia w wysokości 70 tysięcy złotych, 250 tysięcy złotych skapitalizowanej renty, 99 tysięcy złotych tytułem zwrotu kosztów wykonania prac przystosowawczych dom do potrzeb osoby niepełnosprawnej.
Wyrok o sygn. akt I C 1026/14 Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim z dnia 02 marca 2015 r. w sprawie wypadku komunikacyjnego – o zadośćuczynienie na podstawie art. 445 KC
Co się wydarzyło: wypadek drogowy, w wyniku którego starsze małżeństwo doznało wielomiejscowego stłuczenia ciała i złamań.
Skutki wypadku: ponadtygodniowy pobyt w szpitalu, uraz fizyczny i psychiczny, hospitalizacja, niezbędna pomoc osób trzecich w wykonywaniu codziennych czynności, zaburzenia snu, unieruchomienie na 2 miesiące, niemożność opieki nad rodziną, strach przed jazdą samochodem, niemożność wykonywania cięższych prac, drugi z powodów podjął leczenie psychiatryczne ze względu na odczuwanie lęku, poczucia zagrożenia i zaburzeń snu, rezygnacja z życia towarzyskiego, uszczerbek na zdrowiu ustalony w wysokości 4 i 5%.
Żądanie powoda: po 20 tysięcy złotych zadośćuczynienia dla każdego z poszkodowanych wraz z odsetkami, zwrot kosztów procesu, ustalenie odpowiedzialności strony pozwanej za skutki wypadku mogące wystąpić w przyszłości.
Stanowisko ubezpieczyciela: wypłata 3 tysięcy złotych dla żony, wypłata 2400 złotych dla męża, odszkodowanie za zniszczony samochód, zwrot kosztów dojazdów, zniszczonej odzieży i kosztów leczenia.
Wyrok Sądu: 15 tysięcy wraz z odsetkami dla żony, 20 tysięcy złotych wraz z odsetkami dla męża, zwrot kosztów procesu.
Wyrok o sygn. akt I C 430/14 Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 25 marca 2015 r. w sprawie wypadku komunikacyjnego – o zadośćuczynienie na podstawie art. 445 KC i 805 KC
Co się wydarzyło: wypadek samochodowy, w wyniku którego powód – osoba w młodym wieku – doznał m.in. urazu kręgosłupa.
Skutki wypadku: dyskopatia lędźwiowa, zespół bólowy kręgosłupa, rwa kulszowa, przepuklina, czasowy niedowład stopy prawej, zespół depresyjny, przyjmowanie leków przeciwbólowych, zawroty głowy, drętwienie nóg, niemożność powrotu do pracy, prowadzenia samochodu i uczestniczenia w pełni w życiu rodzinnym, ciągłe zmęczenie.
Żądanie powoda: 141 tysięcy złotych wraz z odsetkami tytułem zadośćuczynienia, zwrot kosztów procesu.
Stanowisko ubezpieczyciela: wypłata 9 tysięcy złotych, zwrot kosztów zniszczonej odzieży, leczenia, skapitalizowana renta w wysokości 4762 złotych, czasowa renta w wysokości 314 złotych miesięcznie.
Wyrok Sądu: 41 tysięcy złotych wraz z odsetkami, zwrot kosztów procesu (czyli 50 tysięcy złotych z uwzględnieniem już wypłacony przez ubezpieczyciela 9 tysięcy).
Paulina Milka
