Odpowiedzialność odszkodowawczą sprawcy wypadku drogowego opiera się na tak zwanej zasadzie ryzyka. Zakłada ona, iż kierujący pojazdem ponosi odpowiedzialność za szkody powstałe w wyniku ruchu tegoż pojazdu. Ustawodawca przewidział jednak możliwości wyłączenia odpowiedzialności, które noszą miano podstaw egzoneracyjnych. Poznajmy bliżej te sytuacje.
Pod pojęciem siły wyższej należy rozumieć zdarzenie o charakterze przypadkowym lub naturalnym, nad którym człowiek nie panuje, a co za tym idzie, jest ono niemożliwe do uniknięcia. Dla przykładu wskazać tutaj można chociażby powódź, huragan, trzęsienie ziemi, śnieżycę czy też osunięcie się ziemi. Co ważne, za siłę wyższą nie może zostać uznane zdarzenie, któremu można zapobiec, a więc chociażby uderzenie pioruna. Gdy idzie o wypadki drogowe, siłą wyższą może być sytuacja, w której osunięcie się ziemi wprawi w ruch zaparkowany pojazd, który następnie uderzy w inny obiekt. W takiej sytuacji nikt bowiem nie będzie w stanie zatrzymać tego pojazdu, a więc nie będzie możliwe zapobieżenie skutkom zdarzenia w postaci powstania szkody.
Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka ma charakter szczególny. Podstawowym typem odpowiedzialności jest bowiem zasada winy, a więc wykazanie, że sprawca swoim działaniem spowodował powstanie danej szkody. Posiadacz pojazdu mechanicznego, który jest uczestnikiem zdarzenia, może wykazać, że nie on jest jego sprawcą, a inna osoba. Zdarzają się bowiem sytuacje, w których dochodzi chociażby do potrącenia rowerzystów. Nie zawsze winni są kierowcy, czasami bowiem to osoby poruszające się na rowerach nie zachowują należytej ostrożności. Jeżeli to rowerzysta spowoduje wypadek, wówczas odszkodowanie z OC kierowcy nie będzie takie proste do uzyskania.
W ruchu drogowym porusza się wielu jego uczestników. Nie bez znaczenia na bezpieczeństwo na drogach wpływa również zachowanie pieszych. Niekiedy potrafią oni wtargnąć na jezdnię w sposób nieprzewidziany, co może spowodować, iż nawet doświadczony kierowca, zachowujący szczególną ostrożność, uderzy w innego uczestnika ruchu. W takim przypadku jego odpowiedzialność na zasadzie ryzyka zostaje wyłączona, a wina za spowodowanie zdarzenia zostanie przypisana pieszemu, który swoim zachowaniem doprowadził do zderzenia. Należy o tym pamiętać poruszając się po drogach.
Odpowiedzialność kierowców za szkody wyrządzone w czasie jazdy samochodem jest bardzo surowa. Jednakże ustawodawca przewidział, że w niektórych okolicznościach szkoda może zostać spowodowana przez zjawisko od nikogo niezależne lub przez inną osobę. Sytuacje te noszą miano podstaw egzoneracyjnych i umożliwiają posiadaczowi pojazdu mechanicznego uwolnienie się od odpowiedzialności za spowodowane szkody przy wykazaniu wystąpienia którejś z tychże okoliczności.
